جایزه شهروندی فستیوال کن ۲۰۲۳: “چهار دختر” (دختران الفا)

هنرمندنیوز: جایزه شهروندی فستیوال کن همگام شدن  یک کارگردان و یک فیلمنامه نویس را با  مقوله شهروندی و ارزش های مدنی  ارزش می نهد.  . با دادن آن به فیلمی در بخش مسابقه ای رسمی، اثری با کیفیت هنری بالا  را از فیلم های دیگر متمایز می سازد. اثری  که نیکویی های انسانی، همبستگی، برابری و همچنین هوشمندانه‌ترین و دادورانه ‌ترین راه برای زندگی در این سیاره را هدف قرار می دهد. بنابراین هیئت داوران پنجمین دوره  ” جایزه شهروندی فستیوال کن” را به  فیلم «چهار دختر» (دختران اولفا)، ساخته  کارگردان تونسی، کوثر بن هانیه داد.

«چهار دختر» از متا تروپ استفاده می کند تا به ما فیلمی در درون فیلمی دیگر بدهد، مستندی مبتنی بر رخداد های واقعی که افراد واقعی درگیر را  به عنوان بازیگر در فیلم به کار می گیرد و شخصیت های ناپدید شده را با کسان دیگر جایگزین می نماید..

اولفا و چهار دخترش، که دو تای آنها، به گفته مادرشان،  پس از هدف قرار دادن زنان بی حجاب توسط “گرگ ها”،  بلعیده می شوند، زندگی پر از کشمکش، مبارزه و بدبختی را تجربه می کنند.

اولفا و دو دختر کوچک‌ترش نقش خودشان را بازی می‌کنند و کارگردان،  “بن هانیه” ی بازیگر را برای بازی به جای “الفا” در صحنه‌های دردناک  به کار می گیرد. دو بازیگر زن جوان نیز برای ایفای نقش دختران گمشده ی بزرگتر – قفرانه و رحمه – برگزیده می شوند.

این قالب تازه به بن هانیه اجازه می دهد تا همراه با طنر وارد واقعیت دردناکی شود که دنیای ترسناک بنیادگرایی برای زنان تونس ایجاد کرده است، ترسی که می توان آن را  به موارد همانند  دیگر در جهان گسترش داد.

هیات داوران همچنین به «جوانی»، فیلمی ۳:۳۲ ساعته، ساخته  کارگردان چینی” وانگ بینگ”  ارج نامه ویژه ای ارائه کردند.

این دومین فیلم مستند بخش مسابقه ای، به “وانگ بینگ”، استاد رصد زندگی اجتماعی در چین امکان داد تا چهره پنهان  بهره برداری ی از کارگران  و فداکاری تحمیل شده به بسیاری از جوانان را برای نگهداشتن ضرب آهنگ سرسام آورتولید انبوه در چین، به ما نشان دهد.

ریاست هیات داوران این جایزه را “ماریا د مدروس” ، هنرپیشه فرانسوی-پرتقالی، کارگردان و خواننده به گردن داشت. ارجمله نقش های پیشین وی در “پالپ فیکشن”، ساخته “کوانتین ترنتینو” بود که نخل طلای کن را در سال ۱۹۹۴ ربود.

هیات داوران در توجیه این دو جایزه گفتند : “« کم نیستند شمار فیلم‌هائی که می‌توانند مدعی جایزه شهروندی شوند. همه آنهائی که در بر گیرنده مضمون انسان گرائی، جهان‌شمولی و سکولاریسم باشند.

مایلیم در آغاز، به سبب بی باکی، سازش ناپذیری و بینش دقیق آن از نادیدنی ها و قربانی شدن جوانان چینی،از مستند «جوانی»، ساحت” وانگ بینگ” تقدیر  ویژه ای انجام دهیم.

اما جایزه شهروندی را به فیلم “چهار دختر” ساخته “کوثر بن هانیه” می دهیم که به ما امکان داد  بازتولید خشونت را از نسلی به نسل دیگردرک کنیم. روش و گویش برگزیده شده امکان بیان یک آوای سرکوب شده را می دهد و راه را برای  باز خوانی جهان هموار می کند.”

زندگی در کارگاه‌های پوشاک چین که در آن جوانان با شتابی سرسام آور کار می‌کنند و در مجتمع های  کثیف و ویرانه ای  زندگی می‌کنند که بی بهره از همه چیز، حتی آب جاری است، توسط “وانگ بینگ”، با ۳ دوربین در پنج سال، از ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹، فیلم‌برداری شده است.

اما تماشای سه ساعت و نیم فیلمی که ما را از کارگاه خیاطی،  با دوربین روی شانه، بدون زیبایی شناسی یا نمایش، همراه با سر و صدا ی جوانانی که همیشه به زبانی نامفهوم بلند حرف می زنند، ازخوابگاه به کارگاه  می برد، تبدیل به چالشی می شود که در این  درازا بی تاب کند، اما تکرار  صخنه های دردناک این بیگاری وزندگی در این شمار بالای کارگاه وشباهت آنها  در نقاط گوناگون از اهمیت  و شایستگی فیلم نمی کاهد که بسیار دقت پیش می رود. همانگونه که کارگردان می گوید:

“شوربختانه همه دشواری ها  هنوز هم پا بر جا هستند. همان داستان ها خود را تکرار می کنند: افراد دیگر، در زمینه ها و موقعیت های دیگرهم هنوز همین سرنوشت را دارند. واقعیت شرایط زندگی در چین تغییر نکرده است، زیرا  زیر پایه های جامعه چین، افسوس، هنوز هم همان است.” !!

این نخستین بخش از یک مستند است که ادامه آن هنوز در دست تدوین است.

برپا نهادن جایزه شهروندی: جشنواره فیلم کن ۲۰۱۸

چهار بنیانگذار انجمن “کلپ سیتیزن کن” * همگی منتقد سینما و دوستداران این هنر هستند که  به ارزش‌های انسانگرایانه، جهان‌شمولی، سکولاریسم و شهروندی دلبستگی دارند. رئیس این انجمن لوران کانته ، سینماگر فرانسوی است که نخل طلای سال ۲۰۰۸ را برای اثر به یاد ماندنی اش، ” بین دیوارها” (چهار دیواری) ریود.

جایزه شهروندی این انجمن به یکی از فیلم های برگزیده بخش مسابقه ای ی جشنواره بین المللی فیلم کن داده می شود.

این جایزه بر پایه  ۲ سنت استوار شده است :

–  ماده ۱۱  حقوق شهروندی همان گونه که در اعلامیه حقوق بشر و شهروندی سال ۱۷۸۹ (سال انقلاب فرانسه) تعریف شده است :

«داد وستد  آزادانه اندیشه و باور ها یکی از گرانبهاترین حقوق انسان است: بنابراین هر شهروندی می‌تواند آزادانه صحبت کند، بنویسد، چاپ کند، مگر اینکه از این آزادی  بنا به تعریف فانون سوء استفاده نشود.”

– ایستادگی در برابر بی عدالتی

” … در تمام شکل های  آن، که به خوبی توسط “ژان زی”، وزیر آموزش ملی و هنرهای زیبای فرانسه،  که اولین جشنواره فیلم کن را در سال ۱۹۳۹ در مخالفت با جشنواره فیلم ونیز، که در آن زمان با هواداری قدرت فاشیستی به وجود آمده بود، برپا نهاد.

فیلم برنده می بایست ارزش‌های انسان گرایانه، سکولار و جهان‌شمولی را در خود جای دهد.

گفتنی است که رئیس هیات داوران نخستین دوره جایزه شهروندی، عبدالرحمان سیساکو، کارگردان اهل موریتانیا،  بود و به مناسبت هفتاد و چهارمین دوره جشنواره فیلم کن، جایزه شهروندی به فیلم یک قهرمان ساخته اصغر فرهادی داده شد.

جایزه شهروندی که در سال ۲۰۱۸برپانهاده شد، سینما را به سوی آفرینش های متعهد می کشاند و از آن  بُردارهای پیام رسانی میان شهروندان می سازد.

بدین مناسبت، از” ماریا دو مدیروس”، بازیگر، فیلمساز، خواننده مشهور فرانسوی/پرتغالی و رئیس هیات داوران جایزه شهروندی کن ۲۰۲۳،  درباره دستاوردیک چنین جایزه ای برای مسائل جهان، به ویژه در جشنواره‌ای مانند کن، پرسیدم ؟

ام د ام : فیلم های برگزیده جشنواره کن گونه ای عکاسی از وضعیت جهان در هر سال به شمار می آید. به طور کلی جشنواره  این امکان را می دهد تا کارهای کارگردانان را در برخورد با وضعیت جهان، کشورهایشان، درگیری ها، ایده هایی که در جامعه می چرخند، ببینیم. بر پائی جایزه ای که تنها به ارزش های زندگی،  جهان شمول گرایی،  انسانیت، انسان ها،  لائیسیته،  باورهای دینی یا نبود آنها اختصاص پیدا کند، بسیار مهم است. این پرسش ها  در مجموع در فیلم های کن وجود داشت و به ویژه امسال دست کم نیمی از فیلم ها با این موضوعات درگیر بودند.

ش . ر : آیا این بدین دلیل نیست که ما در یک زمان بسیار غریب زندگی می کنیم ؟  دوران گذار از جهانی به جهان دیگر، پایان دوران  مصرف بیش از حد، تغییرات آب و هوایی ترسناک و اجتناب ناپذیر، فراگیرشدن بنیادگرایی و قوم گرایی؟ به نظر شما آیا فیلم ها می توانند راه حلی برای این کابوس ها پیش پا بگذارند یا روشن بینی به همراه داشته باشند؟

ام د ام : فیلم‌ها خوراکی برای اندیشیدن می شوند و در اینجا فیلم‌هایی را داشتیم که توسط استادان بسیار بزرگ سینما ساخته شده بودند که ایده‌ها، تضادها و کند و کاو  ژرفی ازجهان ارائه می‌کردند. پیگیری فیلم های برگزیده  امسال تجربه ای بسیار هیجان انگیز بود.

ش. ر : شما عضو هیئت داوران شصتمین جشنواره فیلم کن در سال ۲۰۰۷ و همچنین هیئت داوران دوربین طلایی در سال ۲۰۰۱ بودید، آیا بین این دو دوره تغییرات مهمی دیدیذ؟

ام د ام : به باور من ارائه عکس هائی یا نگاره هائی از جهان مانند پیش است، اما روشن است که جهان تغییرات زیادی کرده به ویژه در پیوند با حقوق زنان، آب و هوا، بنیادگرائی و سایر مسائل اجتماعی.  این را ما حسش کردیم..

«شهلا رستمی»