هنرمندنیوز: یوسف محمدپور طراح و معمار، که با اجرای مستند «معمای معماری» در ده قسمت به تشریح نحوه ساخت بناهایی متعدد می پردازد پس از نزدیک به دو دهه فعالیت در این زمینه در مورد نحوه فعالیت معماران، مستند «معمای معماری» و وضعیت معماری در کلان شهر تهران به گفت وگو با خبرنگار هنرمند پرداخت.
مستند «معمای معماری» با طراحی و اجرای شما در مورد چیست؟
«معمای معماری» برنامه‌ای درزمینهٔ معماری نوین در ساختار امروز جامعه شهری است. این مجموعه در ۱۰ قسمت به ظهور معماری جدید در کلان‌شهرها می‌پردازد.
در این مجموعه برای اولین بار معماری تالارها و سالن‌های کنفرانس کلان‌شهرهای مثل تهران که در دهه اخیر بناشده‌اند با نوع معماری تلفیقی برای استفاده عامه مردم موردبررسی قرار می‌گیرد. بنده نیز به‌عنوان کارشناس و مجری به روایت «معمای معماری» می‌پردازم.
گویا شکل طراحی «معمای معماری» شبیه برنامه «لذت های نقاشی» است؟
مجموعه «معمای معماری» با تأسی از برنامه «لذت‌های نقاشی» باب راس روایت و ساخته‌شده است. اما به لحاظ محتوایی و اجرایی تفاوت های محسوسی با این برنامه دارد.
شما در زمینه معماری فعالیت مستمری دارید و از نزدیک با پروژه های که به بررسی آن در برنامه «معمای معماری» می پردازید دخیل بوده و طراحی و اجرا کردید.
بله، من از پانزده سال پیش فعالیتم را ضمن تحصیل در زمینه معماری با مشاوره معماری، طراحی، نظارت و اجرا با برند«شان» به صورت جدی شروع کردم و در تمامی شاخه های معماری از مسکونی، تجاری، اداری، سالن‌های تشریفات و غیره فعالیت داشته و دارم. به همین دلیل پس از گذشت سال ها فعالیت مستمر در این زمینه تصمیم به ساخت برنامه های در حوزه معماری گرفتم تا به تشریح نحوه طراحی و اجرای پروژه های مختلف بپردازم امیدوارم دانشجویان و علاقمندان به این حوزه با تماشای مجموعه مستند های «معمای معماری» با نحوه شکل گیری بناهای مختلف بهتر و بیشتر آشنا شوند.
در بحث آموزش طراح و معمار، دانشگاه چقدر موفق بوده و خروجی دانشگاه که به‌نوعی در مجموعه شما نیز فعال هستند چه طور است؟
این قضیه خیلی کلی است. فردی می‌تواند خود نابغه باشد اما صرف اینکه فردی مدرک کارشناسی معماری از دانشگاه دارد تنها مجوز ورود به حرفه معماری را گرفته است و همه‌چیز نیست. ۴ سال باید در نظام‌مهندسی کارکنید تا شناسنامه‌دار شوید و تجربه در این حرفه بسیار دخیل و مهم است.
اساتید معماری ما چقدر بر اساس علم روز دنیا به‌روز هستند؟ یک پزشک جراح علم خود را مدام بر اساس آموخته‌های روز دنیا به‌روز می‌کند. این به‌روز بودن چقدر در بین معماران وجود دارد؟
بعضی معماران زمانی که به معروفیت می‌رسند انگار خلاقیت‌های جدید دنیا را دیگر نمی‌بینند و تصور می‌کنند کارشان تمام‌شده است. قطعاً کسانی که پروژه و ارتباط بیشتری با دنیا داشتند در داخل موفق‌تر هستند. متأسفانه در عموم معماران داخلی مشاهده می‌کنم که در بیزنس غرق شدند و به مبحث مهم تحقیق و توسعه در کارشان توجه ای ندارند. شخصاً در معماری دغدغه تحقیق و توسعه در دانش رادارم تا بتوانیم در طول زمان در معماری ایرانی به یک هویت برسیم. اگر تحقیق و توسعه و یک امضا پای‌کار معمار وجود نداشته باشد زایش و خلاقیت متوقف می‌شود و تا یک‌زمانی طراح می‌تواند به کارش ادامه دهد. در طراحی معتقد به کار گروهی هستم و هرچقدر آموزش افراد بیشتر شود خلاقیت بیشتر می‌شود.
اگر از آموزش آکادمیک و مباحثی که در مجموعه های مستند در مورد نحوه ساخت اصولی یک بنا گفته می شود عبور کنیم. به‌عنوان یک معمار فکر می‌کنید در دهه‌های اخیر بازار دست معمار را گرفته و یا معمارها پیشرو هستند و جلوتر از بازار درحرکت هستند؟
اگر معمار بخواهد روی سبک‌کاری خود پیش برود قطعاً در شرایط امروز نمی‌تواند پاسخگوی این وسعت کار باشد و مجبوراست که به شرایطی تن دهد تا بتواند در این بازار کار کند. در زمان حاضرمعماری بر اساس سطح مالی مردم طراحی می‌شود. اگر توجه کنید ساختمان‌های هم قواره و یک‌شکل به تقلید از هم ساخته می‌شوند و ما مجبور به این شکل از کار هستیم زیرا در جوی قرار گرفتیم که در هر دوره‌ای تأثیر خودش را می‌گذارد.
یعنی در طراحی کلی ساختمان‌های مسکونی شهر تفاوتی نمی‌بینید؟
نه. ممکن است برخی با استفاده از سنگ‌های گران‌قیمت روی نما بیشتر هزینه کنند اما عموم شهر طراحی یکنواختی دارد و با توجه به وضع مالی و بودجه اقتصادی مردم متریال مرسوم در بازار تعیین می‌شود.
معماری شهری ایران را در این دوره که در آن قرار داریم فرنگی می‌بیند و یا سنتی و می‌توان یک عنوان خاص بهش داد؟
هیچ‌کدام نه سنتی و نه فرنگی، ملغمه‌ای از این دو است. البته در به وجود آمدن این ملغمه تنها معماران مقصر نیستند بلکه با افزایش یک‌باره جمعیت شهری و نوع درآمد مردم این شکل از معماری شهری پدید آمده است.
یوسف محمدپور: اگر یک بنا را با بالاترین استاندارد اجرا کنیم اختلاف ۲۰ تا ۳۰ درصد در قیمت نهایی تمام‌شده داریم اما چون نظارت دقیقی بروی عملکرد سازنده‌ها وجود ندارد معمولاً این استاندارد رعایت نمی‌شود.
مطرح کردید که بازار مشخص می‌کند که معمار چه طراحی داشته باشد و یا از چه متریالی استفاده کنند. مشتری چقدر دخیل است؟ آیا در جزئیات و یا ایمن‌سازی بنا نیز دخالت دارد؟!
متأسفانه دخالت مشتری و سفارش‌دهنده کار از یک‌درصدی که حق‌دارند بیشتر است. فکر می‌کنم یکجاهایی خیلی بیش‌ازاندازه در طراحی معمار تأثیرگذار هستند و حتی معمار را مجبور به اجرای سبکی خاص می‌کنند. زیرا معمولاً سفارش‌دهنده‌ها دیدگاه بیزینسی دارند و یک سبک خاص را دنبال می‌کنند که برای معمار خوش‌آیند نیست و معماران برای حفظ پروژه خود ناگزیر به آن شکل از طراحی می‌شوند تا بتوانند در این بازار موجود کار کنند. به‌عنوان نمونه همین سبک کلاسیک که در مناطق خاصی کار می‌شود با روحیات و سلیقه من شخصاً سازگار نیست ولی گاهی مجبورم این کار را بکنم.
پس شما هم به سلیقه بازار تن می‌دهید؟
گاهی. البته تأثیر بازار در طراحی کاری که من و مجموعه‌ام انجام می‌دهیم خیلی کمتر می‌شود و شکل تجملاتی که ما در طراحی تالارها و سالن‌های تشریفات پیاده و اجرا می‌کنیم به دلیل ماهیت کارکردی این مکان‌ها است تا سلیقه بازار. خوشبختانه در طراحی ما سلیقه سفارش‌دهنده خیلی دخیل نیست. اما در کلیت عوام مردم درک خاصی از معماری ندارند مشاهده می‌کنم که معماری کلاسیک بیشتر موردتوجه‌شان قرار می‌گیرد این در حالی است که به‌عنوان یک طراح معتقدم طراحی معماری مدرن به‌مراتب بسیار سخت تراز طراحی کلاسیک است. اما درنهایت کسی که از آن مکان استفاده می‌کند باید به این درک از طراحی برسد.
چه چیز طراحی معماری مدرن را سخت‌تر می‌کند؟
در معماری مدرن اصول و ظرایفی وجود دارد که باید بسیار به آن توجه کرد مثلاً خطوط صاف باید بسیار ظریف اجرا شود و مشخصه‌های دیگری رعایت شود. اما در طراحی کلاسیک المان‌هایی وجود دارد که عوام‌فریب است اما مردم بیشتر گرایش به معماری کلاسیک دارند. به نظرم گذشت زمان باعث تغییر سلیقه مردم شده و باعث می‌شود سلیقه‌شان در معماری نیز تغییر کند. یک روزی دوستی از من پرسید که چرا صدای تار برای مردم جامعه ما گوش‌نواز است و دوست داریم؟ به نظرم این شیفتگی به صدای تار یک‌شبه اتفاق نیفتاده و طی چند صدسال شنیدن نسل در نسل صدای تار باعث شده تا این آوا برای مردم دلپذیر باشد. همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره کردم شرایط محیطی و اقتصادی مردم بروی معماری تأثیرگذار است و در آینده ما به سبکی در طراحی می‌رسیم که مناسب جامعه و فرهنگ خود ما است.
البته در زمان کنونی شکل معماری مدرن و یا کلاسیک غربی نیز به شکل عین به‌عین در ایران اجرا نمی‌شود، گویا در تکنولوژی به دلیل صنعتی نبودن کشور محدودیت‌هایی در انتخاب سازه‌های غربی داریم.
برای استفاده از یک سری سازه‌های غربی علاوه برسازه، تکنولوژی لازم نیز واردشده است. زیرا ما هیچ تکنولوژی نداشتیم. ما درگذشته بر اساس علم ریاضی به یافته‌های در طراحی معماری بناهایمان رسیده بودیم که بسیار قدیمی و مربوط به ۵ هزار سال پیش از میلاد مسیح است که با استفاده از علم ریاضی و زیگورات‌های که وجود داشته طراحی انجام می‌دادیم. به‌عنوان نمونه ایرانیان با توجه به روحیات خاصی که داشتند برای ایجاد جایگاهی برای عبادت پله‌هایی طراحی کردند و یا محراب ایجاد کردند. اما داستان معماری و طراحی امروز ایران که درگیر آن هستیم کاملاً متفاوت با گذشته است. برای ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه نیاز به بتن و فلز داشتیم که به دلیل صنعتی نبودن کشور این مواد وارد شد و عیناً همان معماری غربی در کشور پیاده شد.
در شرایط کنونی ایران که کشور درگیر تحریم و نیمه‌صنعتی است آیا محدودیت در اجرا پروژه‌هایتان ایجادشده است؟
باید قبول کنیم که به لحاظ تکنولوژی چندین سال از غرب عقب هستیم و چیزی که از غرب به دست آوردیم راداریم به شکل عمومی انجام می‌دهیم. البته در ۵۰ سال اخیر که معماری ایران در حال مدرن شدن است به منابع و معادنی در داخل دست‌یافتیم که توانستیم بخشی از نیازهای خود برای ساخت سازه‌ها را تأمین کنیم. اما اکنون جوامع صنعتی و پیشرفته در طراحی به سمت استفاده از مصالح سازگاربامحیط‌زیست رفتند و ساختمان‌های هوشمند طراحی می‌کنند که ما در این زمینه بافاصله از آن‌ها عقب هستیم.
از ساختمان‌های مسکونی که بگذریم بخش قابل‌توجهی از ساختمان‌ها متعلق به سازمان‌های مختلف کشور از مجلس و دولت گرفته تا وزارتخانه‌های مختلف است. زمانی که کارفرما دولت باشد چقدر نظرات طراح دخیل است؟ دست شما در طراحی بازتر می‌شود؟
کاملاً بسته‌تر می‌شود چون اساساً یک سری پلن های کاربردی آن‌ها دارند و یکسری چیزهایی دیکته شده در نقشه‌های سازمانی وجود دارد که کلاً طراحی معمار را تحت تأثیر قرار می‌دهد. متأسفانه شاهد هستیم که معمارهای سرشناسی وجود دارند که در نقشه ساختمان‌های دولتی هیچ تغییری ایجاد نمی‌کنند و حتی در پوسته خارجی کارشان نیز دقیقاً مطابق نقشه‌ای که ارائه‌شده و کپی است عین به‌عین پیش می‌روند. البته این کار ریسک کارشان را به حداقل می‌رساند و عدم رقابت بازار باعث می‌شود که چنین خطایی انجام دهند. معماران برجسته وجود دارند که ساختمان‌های مهمی را کاملاً کپی کردند و حتی تغییرات کوچکی در پلن ایجاد نکردند و فقط اجراگر بودند.
نظارتی بر کار معماران وجود ندارد؟
نظارت دستخوش روابط شده است و سازمانی که نفوذ بیشتری دارد برخلاف نظام‌مهندسی و چیزی که تعریف‌شده از این موقعیت سوءاستفاده می‌کنند.
در طراحی سازه‌هایی که در دست دارید چقدر در هنگام طراحی به جغرافیای منطقه و محیط توجه دارید؟ طراحی‌تان را آیا بر اساس موقعیتی که زمین در آن قرارگرفته تغییر می‌دهید تا با محیط سازگاری بیشتری داشته باشد؟
قطعاً معماری ظرف زندگی انسان است و هرکسی در کاری که انجام می‌دهد یک رسالتی دارد. فکر می‌کنم هر معماری باید با اقلیم و جغرافیای منطقه و نسبت به کاربری که سازه طراحی انجام دهد. مثلاً اگر برج باغ طراحی می‌کند توجه کند تا درختی قطع نشود و یا تعدادش به حداقل برسد و اگر در مجاورت دریاچه و یا مدرسه و اتوبان سازه قرار دارد متناسب با محیط شکل طراحی تغییر کرده و سازگار شود.
شهرسازی چقدر در شکل طراحی دخیل است؟
۱۰۰ درصد.
ما در شهرسازی بخصوص در شهرهای بزرگی مثل تهران خیلی مشکل‌داریم. شهرسازی در ایران به این شکل است که ابتدا دانشگاهی تأسیس می‌شود و در ادامه خیابان ایجاد و چند ساختمان در مجاورت آن ساخته می‌شوند و سپس شهرداری ورود می‌کند! پس شما در طراحی هر سازه‌ای با مشکل روبرو هستید . تنها منطقه ۲۲ گفته می‌شود که بر اساس اصول شهرسازی ساخته‌شده است.
همه مناطق تهران حتی منطقه ۲۲ که گفته می‌شود بر اساس اصول شهرسازی ساخته‌شده است، اصولی نیست و این باعث شده مابعد از ۴۰ سال شاهد یک فاجعه در شهرسازی باشیم. به‌عنوان نمونه در منطقه ۲۲ که گفته می‌شود بر اساس اصول شهرسازی ساخته‌شده است در طراحی اولیه قرار بود حجم دریاچه ۳ برابر اندازه کنونی آن باشد تا باد از غرب بوزد و یک رطوبت و لطافتی به هوای شهر تهران برسد. اما متأسفانه به‌واسطه مسائلی که درید یکسری سازمان‌ها بوده و با سوءاستفاده یک سری منابع، برج‌سازی در این منطقه به شکل کثیری افزایش‌یافته و اکنون شاهد تراکم برج در این منطقه هستیم. تراکم برج ازنظر ارتفاع و بلندمرتبه‌سازی این‌قدر افزایش غیراصولی داشته که باعث شده جلوی باد را مانند سدی بگیرند.
به خاطر دارم در طرح اولیه منطقه ۲۲ قرار بود بالای اتوبآن‌همت ساختمان‌سازی نشود اما اکنون شاهد برج‌های مختلفی حتی بالای اتوبان نیز هستیم.
قرار بود سعادت‌آباد هم چون روی گسل است ساخته نشود ولی الآن ساختمان‌های زیادی در این منطقه ساخته‌شده و تا کوهپایه نیز پیش رفتند.
بله. البته در منطقه ۲۲ که گفته می‌شد بر اساس اصول شهرسازی ساخته‌شده برج‌های مختلفی بالای اتوبان توسط جهاد و سپاه ساخته‌شده و تراکم برج محدود به پایین اتوبآن‌همت نشده است.
بله قرار بود کمربند سبزی شکل بگیرد تا هوای تهران تصفیه شود اما هیچ‌کدام از اتفاق‌های پیش‌بینی‌شده نیافتاد.
در هنگام ساخت و اجرای یک سازه بیشتر از متریال داخلی استفاده می‌کنید و یا خارجی؟
برخی مصالح وجود دارد که بیس و فندانسیون کار هستند و همه داخلی هستند، معمولاً استراکچر یک سازه همه داخلی است و در ایران تولید می‌شود. اما یک سری تکنیک‌های در ساخت وجود دارد که باید از سازه‌های مختلفی در اجرای آن استفاده کرد مثل سقف‌های کششی و یوبوت، سقف وافل و بتن و دال بتنی و.... که البته متریال این سازه‌ها نیز همه داخلی هستند. معمولاً در پوسته خارجی یک بنا از متریال خارجی و به‌روز دنیا استفاده می‌شود.آن‌هم به این دلیل که تکنولوژی لازم برای پردازش متریال‌های پوسته در ایران وجود ندارد، البته این سیاست تا ۴ سال پیش حاکم بود و با تحریم کشور اکنون طراحان در متریال پوسته نیز مجبور هستند از مصالح داخلی استفاده کنند.
استفاده از متریال داخلی در پوسته بناها را مثبت می‌بینید یا منفی؟
تولیدات داخلی خوب هستند اما تنوع و محدودیت‌های که وجود دارد باعث ضعف کار می‌شود.
در ایران معادن مختلفی وجود دارد. بسیاری از سنگ‌های موجود درکشورهای مختلف و صنعتی ازجمله ایتالیا از ایران وارد آن کشور شده و آنجا به دلیل صنعتی بودن کشور سنگ‌ها پردازش و برش می‌شوند و درنهایت به‌عنوان کالای با برند آن کشور به کشورهای دیگر ازجمله ایران صادر می‌شوند.
قطعاً همین‌طور است. ۵۰ سال پیش همین تکنولوژی روزی که برای استخراج معادن داریم را هم نداشتیم. ابزاری که برای استخراج کوپ از معادن وجود دارد وجود نداشت و مجبور بودیم برای برش مقطعی و طولی سنگ‌ها را به خارج از کشور بفرستیم. اکنون نیز سنگ‌ها صادر می‌شوند و با برش‌های مقطعی و طولی مناسب و استفاده از رزین فرآوری می‌شوند و باقیمت چندین برابر به کشور وارد می‌شوند.
هزینه ساخت بنا با تحریم و با استفاده از متریال داخلی آیا کمتر شده است؟
اعتقاددارم یک سری متریال در ایران به‌وفور وجود دارد که قیمتش خیلی پایین‌تر از قیمت جهانی است و برای سازنده مقرون‌به‌صرفه است.
افزایش قیمت آهن و سیمان و متریال‌های دیگر چقدر بروی افزایش قیمت زمین تأثیر دارد؟
درصد متریال در افزایش قیمت یک زمین و بنا به شکلی نیست که قیمت زمین را یک‌باره از ۲۰ میلیون به ۹۰ میلیون ببرد، در این موضوع سیاست‌های دیگری دخیل است که برای تعادل سازی جامعه با رشد نرخ اقتصاد و ارزش پول، سیاست‌های دولت به سمت افزایش قیمت مسکن می‌رود و متریال نقشی ندارد. به‌عنوان نمونه متریال داخلی از متری ۴۰۰ هزار تومان سنگ داخلی تا متری یک‌میلیون تومان سنگ ترک وجود دارد که اختلاف محسوسی به لحاظ کیفیت سنگ ندارند و بیشتر به دلیل شکل بافت رقابت دارند در کلیت در کل هزینه ساخت نهایتاً متری پانصد هزار تومان افزایش قیمت داریم و این متریال به شکلی نیست که باعث بشود هزینه ساخت یک بنا چندین برابر شود.
در آگهی فروش برخی از ساختمان‌ها بخصوص در شهرهای بزرگ می‌بینیم که گفته می‌شود متریال ساخت ساختمان کاملاً توسط مهندس فلانی از ایتالیا تأمین‌شده و قیمت یک بنا در مقایسه با بنای حتی مجاور خود چندین برابر می‌شود.
متأسفانه یک سری از طراح‌ها هستند که با حاشیه‌ای که ایجاد می‌کنند برند سازی می‌کنند. اما در واقعیت طراحان و معماران می‌دانند که متریال خارجی تنها در پوسته خارجی استفاده‌شده و هزینه تمام‌شده آن باعث چند برابری قیمت یک بنا نمی‌شود.
در اجرای یک سازه بیشتر از کارگران داخلی استفاده می‌کنید و یا خارجی؟ در دو دهه اخیر به دلیل هم‌مرز بودن ایران و افغانستان تعداد زیادی از کارگران افغان در ساختمان‌سازی در ایران فعال هستند.
راستش قیمت تمام‌شده یک سازه هرچقدر پایین‌تر باشد برای سازنده به‌صرفه‌تر است. اما اینکه کارگر چقدر در اجرای کار خود تخصص دارد بسیار مهم است. اگر اقتصاد ما رو به رشد بود دوست داشتم که نیروی متخصص به کشور وارد شود تا ارزش نیروی انسانی خودمان نیز در طول زمان بیشتر شود و این برایم لذت‌بخش است. اما متأسفانه این اتفاق نمی‌افتد و نه‌تنها نیروی متخصص وارد نمی‌شود بلکه تعداد استادکارها نیز روزبه‌روز در حال کاهش است. زیرا آموزشی نداریم و کارگر برای گذران زندگی روزمره خودکار می‌کند و نیروی انسانی بی‌انگیزه شده و در درازمدت یک حرفه را ادامه نمی‌دهد و سراغ مشاغل کاذب می‌رود. در کار ساختمان هر چیزی که به هنر و کار دست ارتباط پیدا کند ارزشمند است ولی کارگر به دلیل مشکل معیشت و اقتصاد نمی‌تواند زمان زیادی در کنار یک استادکار باشد و به آموزش برسد. البته در ۱۰ سال اخیر مشاهده می‌کنم که کارهای دستی باعث ارزش یک بنا می‌شوند و کار دست یک استادکار با روحیات ما سازگارتر است و به‌مرور دوباره‌کارهای دستی و هنری در ساختمان در حال احیا شدن هستند.
پس از کارهای پیش‌ساخته کمتر استفاده می‌کنید؟
قاب گچی و گچبری های ساخت دست ارزشمند تربوده و اصالت دارند اما اگر حتی بنا بر ضرورت از قالب‌های پیش‌ساخته هم استفاده کنیم باز برای محل اتصال و اصطلاحاً دوختن کار باید به استادکار مراجعه کنیم. هرچقدر سلیقه مردم به هنر و کاردستی ترغیب شود بازار کار برای اهالی این حرفه ایجادشده و بنا ارزشمندتر می‌شود.
مجموعه شما به شکل خاص در ساخت تالار و سالن تشریفات فعالیت دارید. آیا در طراحی این سازه‌ها شکل معماری خاصی را دنبال می‌کنید؟ نظرات سفارش‌دهنده در اجرای کار شما چقدر دخیل است؟
پروژه‌های که تا به امروز طراحی و اجرا کردیم یک امضا داریم و مخاطب متوجه می‌شود از طرف یک گروه طراحی‌شده است. در طراحی یک سازه بهینه و دل‌نشین کردن فضا به‌واسطه نوع کاربری که دارد برایمان بسیار مهم است. در این ۹ سالی که سالن تشریفات و تالار می‌سازیم در هر کاری کانسپت مخصوص به خود آن کار داشتیم و چندمنظوره طراحی کردیم و شناخت متریال آن فضا و جزئیات اجرا خیلی برایمان اهمیت دارد. زیرا باید فضا به شکل طراحی و اجرا شود که مخاطب بتواند در ظرف زمانی حداقل ۵ ساعت که در آن قرار می‌گیرد با لذت از آن استفاده کند و خسته نشود. اگر قرار باشد از آن فضا در ساعات بیشتری استفاده کند شکل طراحی تفاوت می‌کند. باید طراحی به شکلی باشد که مخاطب حس ارزشمندی پیدا کند در این حالت ما موفق در کارمان هستیم. اگر در طراحی کار سفارش‌دهنده زمان کمی داشته باشد و تایم طراحی با توجه به جغرافیا آن مکان را به ما ندهد و یا دخالت در اجرا داشته باشد به هدف موردنظر خود در اجرا نمی‌رسیم.
یک سازه برای ظرف زمانی خاصی در ایران طراحی می‌شود؟
بله معمولاً برای ۸۰ سال استفاده طراحی می‌شود و شکل بنا که کلاسیک باشد و یا مدرن در این تعداد سال دخیل نیست.
۸۰ سال استفاده کم نیست؟ در اروپا بناها بالای ۲۰۰ سال معمولاً قدمت دارند و مدام بازسازی جای تخریب می‌شوند.
استاندارد ساخت در ایران ۸۰ سال است در کشورهای اطراف بناها برای بالای ۱۰۰ سال استفاده طراحی می‌شوند. این استاندارد به این دلیل است که نوع متریال و اجرا در ایران مقاوم نیست و اگر قرار باشد برای ظرف زمانی بیشتری طراحی و اجرا شوند قیمت ساخت بالا می‌رود. در کشورهای اطراف ما که بسته هستند و جوامع کمونیستی‌اند دیزاین اهمیتی ندارد و سازه مهم است چون می‌خواهند سالیان سال با هزینه متوسط ساختمان کاربری داشته باشد.
استانداردسازی مگر چقدر هزینه ساخت را بالا می‌برد در ابتدا گفت‌وگو بیان کردید که قیمت مصالح تأثیر چندی بر بنا ندارد.
اگر یک بنا را با بالاترین استاندارد اجرا کنیم اختلاف ۲۰ تا ۳۰ درصد در قیمت نهایی تمام‌شده داریم اما چون نظارت دقیقی بروی عملکرد سازنده‌ها وجود ندارد معمولاً این استاندارد رعایت نمی‌شود. بخصوص در ساختمان‌هایی ۴-۵ طبقه‌ای که در حاشیه شهرهای مثل تهران ساخته می‌شوند اصلاً به استاندارد توجه ندارند و عمر مفید آن‌ها نهایتاً ۵۰ سال است.
مقاومت بناهای شهری در مقابل زلزله تا چند ریشتر است؟
بیشتر از ۷ ریشتر ساختمان‌های شهری مقاوم هستند اما اگر استانداردها رعایت شود تا ۸-۹ ریشتر بیشتر هم مقاوم هستند.
پس چه چیز زلزله تهران را ترسناک می‌کند؟
تهران روی منابع آب‌های زیرزمینی ساخته‌شده و پر از چاه و گسل است. گسل مشاء و شمیران خود یک فاجعه بزرگ می‌آفریند.
به‌عنوان یک معمار جدا از مبحث استانداردسازی چرا انگیزه بازسازی بین معماران وجود ندارد؟ به‌عنوان نمونه ساختمان تماشاخانه ایرانشهر و فرهنگسرای بهمن با تغییر کاربری طراحی و بازسازی شدند اما اغلب ساختمان‌ها در ایران تخریب می‌شوند تا یک سازه جدید ساخته شود.
در سال‌های اخیر تغییرات داخلی نما و معماری در داخل بنا زیاد داریم اما در اندازه اینکه کاربری یک ساختمان را به‌کل تغییر بدهیم معمولاً شامل حال مکان‌های خاص می‌شود که حفظ آن لوکیشن مهم است و یا خود بنا ارزش تاریخی دارد. اما در کلیت اگر بنا استاندارد باشد می‌شود که بازسازی اتفاق بیافتد.
البته اگر تاریخ‌مصرف دار ساخته نشوند؟
معمولاً بازسازی در ساختمان مسکونی جواب نمی‌دهد زیرا در ذهن عموم جامعه جا انداختن که قیمت ساختمان کلید نخورده بیشتر از ساختمان استفاده‌شده است و افت قیمت دارند و این باعث می‌شود که برای سازنده بازسازی صرفه اقتصادی نداشته باشد. البته در بازسازی یک بنا نوع سازه و تأسیسات آن باید به‌روز باشد و الی امکان بازسازی بنا وجود ندارد. زیرا نوع تأسیسات قلب ساختمان است که اگر مستهلک شود دیزاین داخلی نمی‌تواند باعث استفاده از آن بنا بشود.
پس اساساً بسیاری از بناهای ایران که قبل از دهه ۲۰ ساخته شدند و اصطلاحاً مهندسی ساز نیستند قابلیت بازسازی ندارند؟
از دهه ۲۰ به بعد در ایران شاهد ساخت مهندسی سازی بنا در ایران هستیم و ماقبل آن به دلیل نداشتن تکنولوژی لازم چیزی برای ارائه در ساختمان نداریم. البته استثناهایی در برخی بناها وجود دارد اما بیشتر بناها دیوارهایش کاه‌گلی است و ستون‌های ۶۰ سانتی دارند و از چوب جای تیرآهن در آن‌ها استفاده‌شده است. امروزه متریال ساختمان‌سازی کاملاً متفاوت شده و به دلیل تراکم جمعیت بسیاری از این شیوه‌ها در ساختمان‌سازی توجیه ندارد و حتی قابل‌بازسازی نیز نیستند.
پروژه‌های شما که تالار و سالن تشریفات هستند نیز تاریخ‌مصرف دارند؟
بستگی به نوع پروژه دارد. اگر یک پروژه سالن همایش باشد درنهایت توجه به اوج استاندارد به زیبایی و هنر و اصالت نیز توجه داریم که تا سال‌ها نخواهند خرابش کنند و اما نسبت این پروژه‌ها به نسبت پروژه‌های مسکونی که معمولاً تاریخ‌مصرف دارند بسیار کمتر است.
- فروغ شراهی
ارسال دیدگاه: