شهرتطلبی، آفت نوظهور ذاکران اهلبیت
- شناسه خبر: 92715
- تاریخ و زمان ارسال: 27 مرداد 1404 ساعت 12:54
هیئت، از نظر ماهیت، مکانی مردمی، ساده و بیتکلف است؛ جایی که در آن همه طبقات اجتماعی بدون مرزبندی کنار هم مینشینند و در سوگ یا شادی اهلبیت (ع) مشارکت میکنند. فضای هیئت به گونهای است که تمرکز اصلی بر محتوا و پیام مراسم است، نه بر جلوههای ظاهری. اما در برخی موارد، شاهد برگزاری مراسمهایی در سالنهای مجلل، همراه با نورپردازیهای پیچیده، سیستمهای صوتی و فیلمبرداریهای پرهزینه و دکوراسیون صحنهای هستیم که بیشتر با ذهنیت یک «کنسرت» همخوانی دارد تا یک مجلس مذهبی. این به معنای آن نیست که در این روزگار از تکنولوژی های روز استفاده نشود اما باید مرز بین هیآت و کنسرت مشخص باشد.
این تغییر فضا، ناخواسته سطح توقع مخاطبان را نیز تغییر میدهد. شرکتکنندگان به جای حضور برای کسب معرفت و معنویت، ممکن است بیشتر جذب جلوههای بصری و هیجانات لحظهای شوند. این روند خطر آن را دارد که اصل مداحی ـ که بر انتقال پیام عاشورا و معارف دینی استوار است ـ به حاشیه برود و جای خود را به یک «اجرای پرزرقوبرق» بدهد.
یکی از پدیدههای جدید در جریان مداحی، تلاش برخی مداحان برای کسب دنبالکننده (فالور) و محبوبیت در شبکههای اجتماعی است. این پدیده، اگرچه در ظاهر به گسترش دامنه مخاطبان کمک میکند، اما در عمل، گاه موجب انحراف هدف اصلی میشود.
مداحی که روزی با نیت خدمت به دین و بینامونشانی میایستاد تا ذاکر اهلبیت (ع) باشد، امروز ممکن است دغدغه اصلیاش تعداد بازدید و لایک و کامنت باشد. حتی دیده میشود که برخی اجراها بیش از آنکه بر کیفیت محتوای معنوی تمرکز کنند، بر جنبههای سرگرمکننده، شعارهای تحریککننده یا حرکات نمایشی تأکید دارند تا «کلیپ» آن در فضای مجازی وایرال شود.
چنین گرایشی، خطر تبدیل مداحی به یک «برند شخصی» را دارد؛ جایی که مداح به جای آنکه واسطه انتقال پیام باشد، به سوژه اصلی توجهات تبدیل میشود. در نتیجه، گاهی حتی رقابت ناسالمی برای جذب مخاطب بیشتر شکل میگیرد که با روح خدمتگزاری در تضاد است.
هنگامی که معیار موفقیت یک مجلس، میزان بازدید کلیپ آن در اینستاگرام یا یوتیوب شود، ناگزیر محتوا نیز به سمت «قابلکلیپشدن» تغییر میکند. در این مسیر، ممکن است مداح از اشعار سطحی یا حتی نادرست استفاده کند، ریتمها و ملودیهای صرفاً هیجانی را بر معانی عمیق ترجیح دهد، و به جای بیان حقایق تاریخی یا معارف قرآنی، به تکرار جملات کوتاه و تحریککننده بسنده کند. این آسیبها در بلندمدت باعث میشود نسل جدید، مداحی را نه به عنوان یک آیین معرفتی، بلکه صرفاً یک برنامه احساسی ببیند. چنین رویکردی، با هدف اصلی عزاداری ـ که ایجاد فهم عمیق و اصلاح رفتار جامعه است ـ فاصلهای جدی دارد.
مداح سنتی، خود را «ذاکر» میداند؛ یعنی کسی که یاد اهلبیت (ع) را زنده میکند و خود را در حاشیه قرار میدهد. اما وقتی مراسم به شکل یک «اجرا» و مداح به شکل یک «ستاره صحنه» درآید، طبیعتاً اقتضائات صحنه بر آن حاکم میشود: نور، لباس، حرکات طراحیشده و حتی تعاملات نمایشی با تماشاگران. این تغییر هویت، هیئت را از فضای صمیمی و جمعی خود خارج میکند و به یک رویداد مصرفی تبدیل میسازد.
چند عامل مهم را میتوان در شکلگیری این روند مؤثر دانست:
گسترش رسانههای اجتماعی که باعث شده دیدهشدن و مشهورشدن، بیش از گذشته در دسترس باشد.
تغییر ذائقه بخشی از مخاطبان که تحت تأثیر فرهنگ عامه، به دنبال تجربههای هیجانی و بصریاند.
ورود سرمایه و اسپانسرها که به دلیل انگیزههای تبلیغاتی، شکل و ظاهر مراسم را پرهزینه و پرزرقوبرق میکنند.
رقابت میان مداحان برای جذب جمعیت بیشتر و تثبیت جایگاه خود.
برای بازگشت به مسیر اصیل مداحی، چند گام عملی ضروری است:
تربیت مداحان جوان با محوریت محتوا و معارف، نه صرفاً فنون صوتی و اجرایی.
تأکید بر هیئتهای مردمی و ساده که در آنها، رابطه چهرهبهچهره و صمیمی بین مداح و مردم حفظ میشود.
کنترل هزینهها و پرهیز از تشریفات زائد که شأن معنوی مجلس را مخدوش میکند.
نظارت محتوایی بر اشعار و ملودیها تا از سطحینگری و بدعتهای بیپایه جلوگیری شود.
استفاده مسئولانه از فضای مجازی بهگونهای که هدف اصلی ترویج معرفت باشد، نه صرفاً جذب دنبالکننده.
مداحی، اگر از مسیر اصیل خود دور شود، نه تنها کارکرد فرهنگی و دینیاش را از دست میدهد، بلکه به یک سرگرمی موقت و مصرفی بدل میشود که تأثیری پایدار بر جان و دل مردم ندارد. هیئت باید هیئت بماند؛ فضایی صمیمی، ساده، و معنوی که در آن، ذکر اهلبیت (ع) محور است، نه نام و شهرت مداح. سالنهای مجلل و جلوههای نمایشی، اگرچه ممکن است جذابیت لحظهای ایجاد کنند، اما نمیتوانند جای آن اتصال قلبی و بیریای مجلس روضه را بگیرند. اگر مداحان و برگزارکنندگان مراسم، دوباره به یاد بیاورند که مأموریت اصلیشان رساندن پیام عاشورا و آموزههای اهلبیت (ع) است، بسیاری از این آسیبها به خودی خود برطرف خواهد شد. در نهایت، معیار موفقیت یک مداح نه تعداد دنبالکنندگانش در شبکههای اجتماعی، بلکه تعداد دلهایی است که به واسطه صدای او، به یاد خدا و اولیای الهی میافتند.
این نوشتار از روی دلسوزی و ارادت خاصه نسبت با ذاکرین آلالله نوشته شده است. وَکَفَى بِاللَّهِ حَسِیبًا.
مهدی احمدی / مدیرمسئول
