فستیوال “آوینیون”، نمایش “ترانزیت”، به کارگردانی امیررضا کوهستانی و عکاسان زن ایرانی

هنرمندنیوز: این فستیوال مهم در این روزها شهر و محوطه تاریخی “شهرک پاپ ها” را تبدیل به یک صحنه بزرگ نمایش می کند چرا که، در همه گوشه و کنار این شهر، هنرپیشه ها، موزیسین ها و هنرمندان دوره گرد، هنر خود را، در فضای باز وبسته،  به همگان ارائه می دارند.  در میان آنان، هم هنرمندان گمنام و هم سرشناسان دیده می شوند که از افق های گوناگون می آیند.

یکی از دو نمایش چشمگیر این ۷۶ امی برگزاری، “راهب سیاه”، به کارگردانی “کیریل سربره نیکف”، کارگردان سینما و تآتر روسی است، که هم فیلمش، “همسر چایکوفسکی”، در بخش مسابقه ای فستیوال کن به نمایش در آمد و هم آخرین نمایشش  در آغاز کار فستیوال  آوینیون به روی صحنه رفت و مورد استقبال زیاد قرار گرفت.

نمایش دیگر،  نمایش “ترانزیت”، به کارگردانی “امیر رضا کوهستانی”، کارگردان توانای تآتر ایران و از نادر کارگردانان شناخته شده در زمینه تآتر در اروپاست.

امیر رضا کوهستانی،  از تجربه اش به هنگام  سفری به شیلی، در سال ۲۰۱۸ و به هنگام ترانزیت در فرودگاه مونیخ، بهره گرفته است . او در این فرودگاه ناگهان توسط پلیس به بخش ترانزیت هدایت میشود که “سالن انتظار” نام دارد. علت این بازداشت،  گذشتن چند روز از مهلت  روادید در منطقه شنگن عنوان می شود. در حالی که این سوء تفاهم به دلیل صادر سدن دو ویزا با تاریخ های گوناگون بوده است.  به هر رو پس از انتظار بی پایان، او را روانه ایران می کنند..  در این سالن انتظار، در حالی که رمان “ترانزیت”، اثر “آنا سگرز” را می خوانده در کنار کسانی نشسته بود که در سرنوشت کافکاوار او شریک بودند:  داستان هزاران نفری که در گذشته می خواستند از اروپای زیر سلطه نازی ها بگریزند و درگیر یک مشت بوروکرات بی تفاوت وخشن شده بودند.

نمایش او تیز که چهار هنرپیشه دارد، داستانهای شخصی را با داستان نمایش در هم می آمیزند تا دو دوره از تاریخ و در زبانهای گوناگون جان بگیرند.  هویت انسان ها خط پیوند  این سفر می شود که هم مفهوم زمانی و هم فضائی دارد.  در آن همچنین مقهوم بدن ثابت  و اندیشه ی پرواز کننده به کار گرفته می شود. و سرانجام این که شاید از میهن دور افتادگان بتوانند قصه خود  و مبارزه شان را به کمک هنر دوباره زنده کنند و آن را از آن خود سازند.

بازیگران این نمایش ، “دانائه داریو”، “آگات لوکنت”، “خزر معصومی” و “مهین صدری” هستند.

“آنا سگرز” (۱۹۰۰-۱۹۸۳)، یکی از چهره های مهم ادبیات آلمان است، که پیش از برپا نهادن “اتحادیه نویسندگان پرولتاریای انقلابی”، به حزب کمونیست پیوسته بود و به همین دلیل آثارش ممنوع و سوزانده شدند. او در سال ۱۹۷۵، جایزه فرهنک  را از “شورای جهانی صلح”  دریافت کرد.

در دیدارهای جالب برنامه ریزی شده توسط  فستیوال،  که هدفش برقراری دیالوگ میان هنرمندان حاضر در فستیوال و کارشناسان فلسفه، پژوهشگران مهم فرانسوی یا بین المللی است، تجربیات گوناگون  بازگو می شوند. ازجمله امیر رضا کوهستانی، کارگردان تآتر، پس زمینه افریینش  نمایشش را، که پس از دستگیری دریک فرودگاه اروپائی، که سخنش رقت، و  هنگام خواندن رمان  “آنا سگرز” پیرامون مهاجرت، به وجود آمد، با دیگران در میان نهاد.

فستیوال “آوینیون دربخش “این”،بخش رسمی  خود،  ۴۶ نمایش پیش بینی کرده که ۴۰ تای آنان برای این جشنواره آفریده شده اند. رئیس فستیوال”اولیویه پی” از تلاش بر برابری شمار آفریدگان زن و مرد و نیز حضور چشمگیر کشورهای مغرب وزنان این منطقه در فستیوال سخن گفت.

نباید جای مهم  رقص را در میان نمایش های فستیوال آوینیون  از یاد برد..

بخش سینما هم که از چند سال پیش به عنوان یکی از هنرها در کنار هنرهای نمایشی در فستیوال آوینیون حضور پیدا می کند، امسال فیلم “فوکوس بر ایران”  را، که یا همت کانال تلویزیونی اروپائی “آرته” ساخته شده (۲۰۱۷)،  در برنامه اش دارد. در این مستند،  ما با پنج عکاس جوان ایرانی آشنا می شویم که چهار تای آنان زن هستند.  این عکاسان ماهر و خلاق، نگاره هائی از کشوری می دهند که  پیچیده و غافلگیر کننده است.

کانال “آرته”، که امسال سی سالگی خود را جشن می گیرد، همواره تلاش داشته  برنامه هایش نو آور باشند و  بیننده  را به ژرف اندیشیدن وادارد که این روزها به آن نیاز بسیاری هست.   این ۵ عکاس،  که سه تای آنان پس از انقلاب اسلامی زاده شده اند،  از سر زندگی نسل نو در ایران  سخن می گویند. زنان عکاس عبارتند از “سولماز دریانی”، “شادی قدیریان”، “تهمینه منزوی” و “نیوشا توکلیان”، که وضع زنان و جایگاه آنان را در جامعه برجسته می کنند. تنها مرد این گروه، “عباس کوثری” است که او به مردان می پردازد!!

در بخش “آف” یا غیر رسمی که گروه های تئاتر حرفه ای و آماتور،آن را  جدا از مدیریت رسمی فستیوال برگزار می کنند،امسال بیش از۱۵۴۰ نمایش، در ۱۳۷ محل گوناگون، تا روز ۳۰ ژوئیه، اجرا می گردد.  نمایش پانتومیم ، رقص، اینستلیشن و رویدادهای درپیوند با تئاتر این بخش را در بر می گیرد. این بخش، با پر باری و گونه گونی خود بازدید کنندگان را بر سر چند راهی گزینش می گذارد و منظره ای از اروپای خلاق بدون مرز و  بیرون از نفوذ تئاتر بازاری را در پیش چشم می گشاید. یکی از  نمایش های مهم این بخش، “چهار دیواری” ، بر پایه اثر “ژان-پل سارتر” نویسنده بنام فرانسه، است که توسط  گروه تآتر “لورت” اجرا می گردد. آین گروه،  با میز آنسی توانا، نشان می دهد که  شکنجه نمی تواند تنها شکنجه جسمی باشد. در این نمایش، سه شخصیت، پس از مرگشان، در یک اتاق در بسته قرار می گیرند و محاکمه شان را آغاز می کنند. این ها که هرکدام از یک طبقه اجتماعی گوناگون می آیند، دیگری را با معیارهای ویژه خویش می سنجد..

اشاره ای هم به هنرمند افعان، کبرا  خادمی،  بکنم که آفیش امسال فستیوال کار اوست.  این هنرمند از سال ۲۰۱۵ در فرانسه پناه گرفته است.

در پایان باید بگویم  که  فستیوال “آوینیون” که توسط “ژان ویلار” و همکاران دیگرش، زیر عنوان “هفته هنرهای دراماتیک در آوینیون” در سال ۱۹۴۷ آغاز به کار کرد و از همان آغاز ایوان”شهرک پاپ ها” را صحنه خود قرارداد، در واقع هدفش علاقمند کردن جوانان و آن افرادی بود که هرگز به تآتر توجهی نمی کردند و آن را متعلق به نخبگان می دانستند. اعضای گروه تآتر که در میانشان نام چهره فراموش نشدنی این هنر، “ژرار فیلیپ” دیده می شود، با حمایت و همکاری بسیار نزدیک مردم شهر توانستند با بیرون کشیدن نمایش از صحنه تآترهای متعارف وبردن آن به مکان های غیر متعارف، شمار بزرگی از تماشاگران رابه این شهر بکشانند و به این شمار بیافزایند. آنها توانستند مردم را با آثاری چون “سید” اثر “کرنی”، “ریچارد دوم” اثر شکسپیر و “پرنس هامبورگ” اثر “هینریش فون کلیست” آشنا کنند.

از سال ۱۹۶۴ به بعد”ژان ویلار” تصمیم گرفت در های فستیوال را به روی هنرهای دیگر نیز بگشاید. در نتیجه رقص و سینما را هم به آن افزود و از کارگردانان سینما هم برای طراحی صحنه دعوت به عمل آورد. او به شمار مکان های نمایش در شهر افزود و مدت این رویداد هنری را به ۴ هفته افزایش داد.

پس از مرگ ژان ویلار در روز ۲۸ مه ۱۹۷۱ ، دستیار او “پل پوو” مشعل را به دست گرفت و اشکال دیگر فرهنگی را به آن افزود. از جمله اجرای آفرینش های موسیقیائی ، تاتر کودکان، شعر و کتاب خوانی، جلسات بحث…

این خلاصه ای از تاریخ تحول بخش “این” یا درون ویابخش رسمی فستیوال بود.

بخش “آف” یا بخش غیر رسمی با نمایش “ناپالم” اثر “آندره بندتو” در سال ۱۹۶۸ در حاشیه فستیوال آغاز شد. هم زمان ، نمایش ” پایاس با سینه های برهنه” در خیابان اجرا گردید و رسوائی به بار آورد و مقامات شهر را بر این داشت که نمایش آن را ممنوع سازند. اما نظر به اینکه این نمایش ها مصادف شده بود با انقلاب دانشجوئی و کارگری در فرانسه، این بخش اهمیت پیداکردو هم اکنون در بیش از۱۰۰ مکان مختلف برگزار می گردد

دیگر این که فستیوال آوینیون که  جای خاصی برای انجام تمرین ها به ویژه برای آن نمایش هائی که در محل آفریده می شوند نداشت، با توافق دولت و  به همت سه نهاد منطقه ای، در سال ،۲۰۱۳ دارای ساختمانی مدرن وبزرگ در یک کیلومتری دیوارهای قدیمی شهر برای این فعالیت شد.

باز هم گفتنی است که این رخداد ، در سال ۲۰۱۹، یعنی سال پیش از کرونا،  ۲۵ میلیلون یورو در آمد اقتصادی برای شهر، تنها از بخش “این” ، داشته است.

بخش “آف” اما از کمک دولتی برخوردار نیست و هر گروه تآتری می بایست خرج جا و اقامتش را خود بدهد. این گروه ها که به دلیل کرونا، با بیکاری برخورد کرده بودند، سال گذشته چندان وضع مناسبی نداشتند. اما امسال، علاقمندان به هنر و فستیوال آوینیون بار دیگر به این شهر یورش برده اند و همان حال و هوای گذشته را ایجاد کرده اند.

«شهلا رستمی»