فیلمهایی که با دست پر از هفتاد وهشتمین فستیوال کن بازگشتند

آنهایی که جایزه ربودند

از فیلم‌بسیار لطیف «ارزش احساسی»، ساخته «یوآکیم تریر» نروژی، آغاز کنیم که جایزه بزرگ هیات داوران را گرفت، گرچه پاره ای آن را کسل کننده و تکراری خواندند، اما «یواکیم تریر»، به عنوان یک کارگردان تر دست، یک درام خانوادگی هم نگران کننده و هم لطیف  را به کمک هنرپیشگانی بسیار توانا ارائه می‌ کرد.. در پس زمینه ی  این فیلم، با بازی بسیار خوب « رنات رینسوه » و «استلان اسکارس گرد » سخن از  ادای احترام به سینما می رفت. «استلان اسکارس گرد » که سزاوار بردن جایزه بهترین هنرپیشه مرد هم می توانست باشد.

گفتنی است که این دومین باریست که  کارگردان نروژی با «رنات رینسوه»  همکاری می کند. در گذشته،‌ «رنات رینسوه» نقش جولی را در فیلم “جولی (در ۱۲ فصل)” (۲۰۲۱) – ایفا کرده بود.  این هنرپیشه نیز بیشتر از برنده ی  جایزه بهترین هنرپیشه زن و  یکی اژ سزاوار ترین هنرپیشگان جشنواره ی امسال بود. او در نقش نورا، یک بازیگر جوان تئاترظاهر می شود که پدر کارگردانش به او نقش اصلی را  در فیلم تازه اش پیشنهاد می‌دهد.

نورا، که نا خود آگاه تلاش می کند که  پدرش را به سبب نرسیدن به وی  در دوران کودکی‌ تنبیه کند، پیشنهاد را رد می‌کند و پدرش را بر این می دارد که یک بازیگر هالیوودی (ال فانینگ) را برگزیند. این تصمیم خاطرات دردناکی را برای نورا و خانواده‌اش زنده می‌کند. در فیلم”ارزش احساسی»  همه ویژگی های سینمای «یواکیم تریر» گرد هم آمده اند: عکاسی روشن، نور نرم و آرام، احساسات فراوان، و به ویژه واکاوی دقیق روح و روابط انسانی. کاری که همیشه برای کارگردان سخن نخست را می گوید.

اگر این کارگردان در “جولی (در ۱۲ فصل)، تنش روانی درونی  قهرمانش را از ورای دشواری یک رابطه عاشقانه می کاوید،   در “ارزش احساسی”،  ما را به قلب یک خانواده ناکارآمد می‌برد و از این راه  شخصیت‌های گونه گونی را زیر ذره بین می گذارد. فیلمی ذلپذیر، آموزنده و مثبت.

جایزه هیات داوران که بیشتر آن را جایزه «دل به دست أوردن»  می نامند، به دو فیلم، یکی به فیلم «سیرات» (سراط) – که می توانست رقیب سرسختی برای ربودن نخل طلا باشد- ساخته کارگردان اسپانیولی «اولیور لکس یا لشه»  و  دیگری به «صدای افتادن »، ساخته «ماشا شیلینسکی» داده‌ شد.

فیلم «سراط / سیرات» (Sirat)، اثر تازه ی ساخته ی «الیور لکس»اسپانیولی،  تماشاگر را درگیر مسیری پرپیچ‌وخم می کند که به اندازه شخصیت‌هایش در تلاطم ماجراهای چند لایه ای فیلم قرار می گیرد. در این فیلم، که با موسیقی تکنو آغاز می گردد، پدری،  با نگاهی غمگین به دنبال دختر گمشده‌اش می‌گردد. این مر لوئیس است (با بازی خارق‌العاده سرژی لوپز) که با چهره‌ای خسته و خشن٬ گیج و سر در گم از میان جمعیت می‌گذرد. او که همراه با پسرش٬ استبان٬ برای پیدا کردن دختر و خواهرشان با وانتی نه چندان کارآ و با کمی خورد و خوراک به این سفر دست زده اند.ارد حماسه ای غریب می شود. شماری از صحنه های فیلم و از جمله رفص چهار شخصیت آسیب دیده ی از جهان بریده، برای همیشه در سر بیننده جای می گیرد.

جایزه بهترین کارگردانی به «مامور مخفی»، ساخته «کلبر مندوسا فیلیو»، کارگردان برزیلی، داده شد  که پیش تر، در همین فستیوال،  حضور پر رنگی داشته و جایزه هیات داوران را ،در سال ۲۰۱۹، برای فیلم «باکورو» ربوده بود. ماجرای این فیلم اضطراب آور در سال ۱۹۷۰ و در دوران دیکتاتور ها می گذرد، که بهترین هایش را در گذشته وهمچنین به تازگی در فیلم «من در اینجا هستم» دیده ایم. باز هم در اینجا می نوانیم آ ن را با «سیرات» (سراط)، برابر کنیم که بسیار نو آور و شگفت انگیز بود.

به «رستاخیز»،  فیلم تاب نیاور و نامفهوم ۲:۴۰  دقیقه ای ، ساخته «بی گان» چینی (که شماری که ظاهرا فهمیده اند به آن نخل طلای خود را داده بودند در حالی که سالن به شکلی ناراحت کننده خالی می شد)،  هیات داوران یک جایزه ویژه هدیه کرد.

با دادن جایزه بهترین سناریو به فیلم «مادران جوان»، ساخته دو کارگردان بسیار توانای بلژیکی و برنده ی دو نخل طلا در گذشته. برادران «داردن»، این پرسش بسیار تکراری پیش می آید که آیا  داوران به معنای جایزه سناریو واردند ؟ چون این فیلم پنج شخصیت را در زندگی شان دنبال می کند و در آن سایه ی یک سناریوی پیچیده و پر از فوت و فن دیده نمی شود.

می رسیم  به جایزه بهترین هنرپیشه زن فیلم «دختر کوچک خانواده»، ساخته «حافظیه حفسی»، هنرپیشه وکارگردان عرب تبار فرانسوی،  که هیچ چیز جز هواداری از دو گروه رد شده در جامعه   عرب تبار ها و همجنس گرایان ،  توجیهش نمی کند. «نادیا ملیتی»، یک دختر مسلمان عرب تباری که به سختی با باورهای دینی و کشش جسمی اش روبروست و نمی داند چگونه بر   این دشواری چیره شود، جز چهره ای مسخ شده  و بازی ای که بازی به شمار نمی آید، چیزی ارائه نمی کرد.

این در حالی است که «پریناز ایزد یار»، بازیگر فیلم «زن و بچه»، ساخته سعید روستایی، را نمی شد با او برابر کرد. و همانگونه که گفته شد،  «رنات رینسوه» و حتا «گلشیفته فراهانی» درفیلم «آلفا». (فیلمی که به نظر نمی آمد کارگردانی داشته باشد) ، در کمین بودند.

به بازی بی همتای «سرژی لوپز» در فیلم «سیرات» با دادن جایزه ی بهترین بازیگر مرد به  «واگنر مورا» ، در فیلم « مامور مخفی»، ساخته «کلبر مندوسا بیلیون» ، که جایزه بهترین کارگردانی را هم بدون سزاواری ربود، بیش از اندازه بی عدالتی انجام گرفت.

فیلم کوتاه «من از مردن تو خشنودم»، ساخته «توفیق برهوم» ، برنده ی نخل طلای فیلم های کوتاه شد و از فیلم کوتاه «علی» ، ساخته «عدنان الرجیف» هم قدر دانی شد.

جایزه دوربین طلایی ،‌ که به نخستین فیلم یک کارگردان در همه بخش ها داده می شود، به فیلم «کیک پرزیدنت»، ساخته «حسن هادی » داده شد.

گفتنی است که تمی که از بیشترین فیلم های بر گزیده امسال می تراوید، تم رابطه فرزند با مادر و فرزند با خانواده بود و درست بر خلاف فیلم های مبارز، سیاسی و جهان شمول سال گذشته، به شکل پرسش برانگیزی حکایت از سر در لاک فرو کردن بسیاری از مردم جهان داشت (چون کارگردانان با یکدیگر هماهنگی نمی کنند و بازتاب کننده ی روان و خواست های جامعه هایشان هستند) که ظاهرا بی تفاوت به دشواری ها و نابسامانی های سیاسی، زیست محیطی، اقتصادی بسیار بزرگ‌تر وویرانگرتر از گذشته در تلاش برای  دستیابی به  یک آرامش درونی هستند و یا خسته از این بار بزرگ نگرانی ها، روی خود را برگردانده اند.

حال اگر بخت رسیدن به جشنواره آینده را داشته باشیم شاید بتوانیم پاسخی برای این پرسش پیدا کنیم.

«شهلا رستمی»