آثار کمدی ایرانی چه جایگاهی در کمدی های سراسر جهان دارند؟

هنرمندنیوز: طنز بیان هنرمندانه یک موضوع است و در لغت به معنای طعنه زدن است. طنز موقعیت ها و رفتارهای نامطلوب را به شکل خنده داری به چالش میکشد. کمدی اجرای طنز است، به صورت تصویری، در نمایش، سینما و یا تلویزیون. در عهد باستان یونانی ها و رومی ها استفاده خود از کلمه کمدی را به توصیف نمایشنامه های صحنه ای با پایان های شاد محدود می کردند. اما آنچه طنز را از نظر اجتماعی ارزشمند میکند رسالت اجتماعی و انتقادی آن است که باعث شده همواره در جوامع تاثیرگذار و قابل احترام باشد.

علاوه بر ایجاد خنده و ساعاتی خوش، هنگام تماشای کمدی خیال تماشاگر از عاقبت فیلم یا نمایش راحت است و این از عواملی که روانشناسان تماشای کمدی را لذت بخش میدانند ، باعلم به اینکه می دادند فاجعه ای اتفاق نخواهد افتاد بلکه سیر حوادث در جهت کامرانی قهرمانان قصه است.

درنتیجه تماشای آن به نوعی استراحت روح برای رهایی از دغدغه هاست. ارسطو درباره کمدی نوشته است: «کمدی تقلیدی است از اطوار و اخلاق زشت؛ نه این که توصیف و تقلیدِ بدترین صفات انسان باشد؛ بلکه فقط تقلید و توصیف اعمال و اطوار شرم‌آوری است که موجب ریشخند و استهزاء می‌شود. آنچه موجب ریشخند و استهزاء می‌شود امری است که در آن عیب و زشتی هست، اما آزار و گزندی از آن (عیب و زشتی) به کسی نمی‌رسد.»

در ادامه با ما همراه باشید تا مسیر پیشرفت کمدی در ایران را مورد بررسی قرار دهیم. این مقاله با کوشش رسانه دی دی فیلم (didifilm) به آدرس didifilm.com تهیه شده است.

تاثیرات اجتماعی کمدی در طول تاریخ

کمدی‌ها همیشه در رشد جوامع تاثیر گذار بوده اند. کمدی از نمایشنامه های دوران باستان وجود داشته است اما درخصوص بررسی تاثیرات آن بهتر است حداقل از بعد از اولین نمایش‌های همگانی فیلم‌های کمدی در اولین سینما ها شروع کنیم. شاید قدیمی‌ترین و بهترین نمونه فیلم‌های چارلی چاپلین باشد. فیلم‌های کمدی چاپلین از بهترین نمونه‌های اولیه برای خاصیت انتقادی کمدی است. برای مثال فیلم تاثیرگذار “دیکتاتور بزرگ” که به نقد نازی ها می پردازد و فیلم “عصر جدید” که تاثیرات منفی انقلاب صنعتی را نقد میکرد.

از آن پس نیز همیشه کمدی ها در جهت دهی به افکار جامعه تاثیر داشته اند و خوشبختانه این تاثیر اکثرا مثبت و در راستای ارتقاء فرهنگ و رشد جوامع و افزایش وسعت دید مردم نسبت به اتفاقات مهم جامعه بوده است. جدید ترین مثال از اینگونه کمدی‌های نقادانه فیلم dont look up است که با زبان کمدی فاصله گرفتن مردم از اصل رویداد های مهم اجتماعی، سیاسی، زیست محیطی و… بخاطر حواشی شبکه‌های اجتماعی را نقد میکند. در این فیلم شهاب سنگی با احتمال ۱۰۰ درصد در حال حرکت به سمت زمین است اما دو دانشمند دغدغه‌مند نمیتوانند توجه مردم و حتی رئیس جمهور آمریکا را از حواشی به اتفاق هولناکی که در راه است جلب کنند.

تاریخچه فیلم کمدی در ایران

در فرهنگ ایرانی صدها سال است که نمایش کمدی به شکلی که آن را میشناسیم وجود دارد و پیش از آن نیز همواره مزاح، طنز و طنزپردازی در اشعار و نمایش های قدیمی وجود داشته است. از دلقک های دربار شاهان گرفته تا نمایش های کمدی و سیاه بازی های خیابانی و تا شعر های عبید زاکانی و مجلات طنز و مطالب نغزی که در آثار بزرگان ادبی به چشم میخورد همه نشان دهنده علاقه دیرینه ایرانیان به کمدی هستند و از همان ابتدا طنز، وسیله ای برای انتقاد از زشتی ها و پلشتی ها به زبانی شیرین و خنده دار بوده است.

علاوه بر آن طنز در ایران در تغییرات اجتماعی نیز تاثیرگذرا بوده است. در دهه سی شمسی اولین کمدی های روی سکو به نام تخته روحوضی به وجود آمدند که پایه اولین فیلم های کمدی ایرانی شدند. به زودی فیلم های سینمایی کمدی نیز در ایران به نمایش درآمدند.

اولین فیلم بلند ایرانى که قالب کمدی داشت “آبى و رابی” و محصول سال ۱۳۰۹ است که توسط آوانس اوگانیانس موسس اولین مدرسه آرتیستی سینما ساخته شد. پس از آن فیلم‌ها و سریال های کمدی یکی پس از دیگری تولید شدند. حتما کمدی‌های معروفی چون داستان های صمد و دایی جان ناپلئون را می شناسید. اما پس از انقلاب اسلامی سینمای کمدی ایران دچار دگرگونی هایی شد. این دگرگونی ها و محدودیت هایی که جامعه اسلامی در به نمایش کشیدن موقعیت های طنز ایجاد کرده بود، گاهی خود دستمایه ای برای ایجاد موقعیت های خنده آور میشد.

فیلم های کمدی ایرانی دهه اخیر، نقادانه هستند؟

همواره از فیلم ها و سریال های کمدی و طنزپردازان اینگونه انتظار میرود که باید در خلال کمدی نقدی جدی به پلشتی های فرهنگی، اجتماعی و… داشته باشند. در دو دهه اخیر این آثار در برآوردن این انتظار روندی نزولی را طی کرده اند. حتما نقدهای به یادماندنی ترین کمدی ها مثل “شبهای برره” را به یاد دارید که به گونه‌ای اشکالات رفتاری و اجتماعی را در قالب نظام اجتماعی برره به تصویر می کشید که علاوه بر آگاه شدن به میزان زشتی رفتارها و شرایط، از خنده هم روده بر میشدیم. از دیگر سریال‌های نقادانه، “مسافران” رامبد جوان است. فضایی هایی که به زمین آمده اند و رفتار انسان ها برایشان عجیب است. یک سوژه عالی برای اینکه رفتارهایمان را بار دیگر از بالا و بدون هیچ پیش زمینه تعصب واری ببینیم و به آنها آگاه تر باشیم و در ضمن بخندیم؛ آن نتیجه گیری‌های خنده دار انتهای هر قسمت که در قالب گزارشی به فضا توسط سرتیم عملیات فضایی ها یعنی بهرام (حسن معجونی) میدیدم. پس از آن هم قهوه تلخ مدیری شرایط سیاسی را مورد انتقاد قرار میداد. در سال اخیر نیز کمدی ها با اینکه بیشتر رنگ شوخی های اروتیک و مبتذل را گرفته اند، تلاش میکنند تا نقدی هم داشته باشند. برای نمونه سریال جدید آنتن که شرایط سخت خوابگاه های دانشجویی دخترانه و سخت گیری های آن را نقد میکند و این روزها بسیار مورد توجه قرار گرفته است. برای دانلود قسمت جدید آنتن میتوانید به سایت دی دی فیلم به آدرس didifilm.com مراجعه نمایید.