سعدی شاعر «تذکر» است؛ نه تکرار

گلستانی که دیگر کمتر گل می‌دهد

«گلستان سعدی» تا چند دهه پیش، جزو لوازم تعلیم و تربیت فرهنگی خانواده‌ها بود؛ کتابی که در آن داستان‌های پندآموز، حکایات اخلاقی و طنز اجتماعی در نثری شیرین می‌درخشید. اما امروز، در عصری که حتی کتاب‌های مدرن هم خوانده نمی‌شوند، «گلستان» جای خود را به ویدئو، محتواهای کوتاه و روایت‌های دیجیتال داده است. این در حالی‌ست که کلام سعدی، فراتر از زمانه‌ی خود، بر ستون‌هایی تکیه دارد که هنوز نیاز امروز ماست؛ ادب، عدل، محبت و عقل. مگر نه آنکه گفت:

ادب مرد به ز دولت اوست،

سخن راست، نیروی ملت اوست.

و یا در گلستانش نوشت:

چنان زندگانی کن ای هوشمند

که نامت نماند به نکویی بلند.

اما امروز، نام‌ها در هیاهوی رسانه‌ای بالا می‌روند، نه در قضاوت اخلاق و خرد.

سعدی، شاعر جهانی انسانیت

کمتر بیتی چون این، در حافظه‌ی جهان جا خوش کرده است:

بنی‌آدم اعضای یک پیکرند

که در آفرینش ز یک گوهرند

و مگر این سخن، چیزی جز بیانیه‌ای جهانی برای صلح و هم‌زیستی است؟ امروز که جنگ، پناهجویی، بی‌عدالتی و تبعیض در مرزهای گوناگون دیده می‌شود، آیا سعدی نمی‌تواند صدایی باشد برای مهربانی؟

اگر امروز سعدی بود، شاید خطاب به ما می‌نوشت:

تو کز محنت دیگران بی‌غمی

نشاید که نامت نهند آدمی.

و این کلام، نه‌فقط شعر، بلکه معیاری‌ست برای سنجش انسانیت.

سعدی در برابر تحجر و افراط

سعدی را نمی‌توان در قاب خشک مذهبی یا عرفانی محدود کرد. او شاعر «اعتدال» است. نه زاهد خشک‌اندیش است، نه اهل لاابالی‌گری. نگاه او ریشه در تعادل دارد. در جایی می‌نویسد:

به راه بادیه رفتن به از نشستن باطل

و گر مراد نیابم به قدر وسع بکوشم.

این یعنی تلاش، حرکت، و زیستن در میان مردم، نه گوشه‌نشینی بی‌ثمر.

در زمانه‌ای که افراط‌گرایی در هر لباس و جناحی جامعه را می‌آزارد، بازگشت به نگاه انسانی سعدی، یادآور زندگی اخلاقی و مسئولانه است.

چرا سعدی از ما دور شده است؟

علت دوری سعدی از نسل امروز، تنها در تغییر ذائقه‌ها نیست. ساختار آموزش، رسانه‌ها، و فضای رسمی ادبیات، نتوانسته‌اند پلی بین سعدی و جوان امروزی بسازند. «گلستان» و «بوستان» باید از قفسه‌های مدارس و خطابه‌ها به دل روایت‌های مدرن بیاید—به تئاتر، به سینما، به سریال، به تصویر.

وگرنه همین سعدی بود که می‌گفت:

هنر چشمه‌ی زاینده‌ی بقاست،

گهر ماند و باد فنا در قباست.

این «گهر» را باید از دل غبارها بیرون کشید.

سعدی هنوز زنده است، اگر بخوانیمش

امروز، بیشتر از هر زمان، به یادآوری اخلاق و خرد نیاز داریم. سعدی شاعر «تذکر» است؛ نه تکرار. اگر امروز کمتر گلستان می‌خوانیم، تقصیر سعدی نیست، بلکه غفلت ما از بازآفرینی‌اش در زیست امروز است.

بیاییم به جای صرفاً گرامی‌داشت، با سعدی وارد گفت‌وگو شویم. از او بپرسیم، و به خودمان پاسخ دهیم: اگر امروز زنده بود، چه می‌گفت؟

شاید می‌گفت:

توانا بود هر که دانا بود،

ز دانش دل پیر برنا بود.

مهدی احمدی / مدیرمسئول