نخل طلای جعفر پناهی در هفتاد و هشتمین جشنواره کن

فیلم، که از فشار بر انسان هایی سخن می گوید که سزاوار آن نیستند، زمینه ای می شود برای بحث های اخلاقی،  بیان تلخی ها، دیدگاه‌های انسان ها در مواضع و شرایط گوناگون.

«یک تصادف ساده » همچنین با به کار بردن طنز، یک مقوله دردناک را در گستره ای بزرگ‌تر می پروراند چون از زندگی روزمره جدا نیست و شامل استثنا ها نمی شود.

ماجرا از این قرار است : در پی   تصادفی، مردی. مرد دیگر لنگانی را می رباید.  این مرد کیست و چرا ؟ کم کم ماجرا در می یابیم : او با اطمینان بسیار می اندیشد که  شکنجه گر خود را یافته و باید انتقامش را از او بگیرد. اما  آیا انتقام گیری  آسان است و آیا دستور مذهبی «چشم دربرابر چشم  دندان در برابر دندان»  می تواند رهنمود رفتار انسان ها، به ویژه در قرن بیست و یکم  باشد؟

آیا انسان امروزی باید از قانون حمورابی (۱۷۵۰ سال پیش از مسیح و یکی از خشن ترین کتاب های حقوقی دنیا در پیوند با تنبیه انسان ها که در ادیان منطقه ی میان دو رود به کار گرفته شده) پیروی کند ؟

خوشبختانه چنین نیست و انسان امروزی می تواند با یقین های خود بجنگد و دستخوش دو دلی  شود. وسواسی که شخصیت اصلی فیلم. وحید (وحید مبصری، بازیگر بسیار خوب سینمای ایران)  دچارش می شود و در پی یافتن کسانی بر می آید که آنهاهم قربانیان این مامور بوده اند. او  این دو دلی را، به جز یک نفر، در دیگر  قربانیان بازرس به وجود می آورد.  أنها هم چون نمی خواهند یک بی گناه را بی جهت از بین ببرند٬با او در این ماجرا همراه می شوند. سرانجام…صحنه ی پیش از پایان وآخرین صحنه بسیار کوبنده ی فیلم٬ به خوبی از پاسخ پرهیز کرده، تما شاگر را در سنگین و سبک کردن مواضعش رها می کند. اما بر یک اندیشه پرفشاری می کند که انتقام جویی  کاری جز افزودن خشونت بر خشونت  و مانایی آن نمی کند.

واکنش ها به این نخل طلا

دادن نخل طلای جشنواره کن ۲.۲۵ به جعفر پناهی برای «یک اتفاق ساده» ، همچون در گذشته و شاید کمتر از گذشته،  واکنش‌های گونه گونی را برانگیخت.

نخل طلای جعفر پناهی برای «یک اتفاق ساده» هم به دلیل ارزش‌های هنری و هم بُعد سیاسی‌اش مورد ستایش شمار بالایی از منتقدین  قرار گرفت، اما بودند کسانی هم که مشروعیت این جایزه را زیر پرسش می بردند.

گروه نخست،  ظرافت و شاعرانگی کارگردانی پناهی را می ستودند که در درون فرمی به   سان یک تریلر روان‌شناختی ی نفس‌گیر ارائه شده  که بیننده را از أغاز  تا پایان درگیر می‌کند.

این گروه همچنین فیلم را نمادی از ایستادگی، آزادی خواهی و  چالشی در برابر زور گویی تعریف می کنند و ان را به عنوان اثری هنری، انسانی و در عین حال سیاسی می دانند. ژولیت بینوش، رئیس هیئت داوران،  نیز خود بر جنبه سیاسی فیلم تکیه کرد و آن را پیامی برای آزادی به هم‌میهنان ایرانی پناهی دانست.

پاره ای دیگر مشروعیت دادن نخل طلا به پناهی را زیر پرسش بردند و گفتند که فیلم بیشتر به دلیل زمینه سیاسی آن و نه ارزش‌های هنری‌اش برگزیده شده است. این منتقدان بر این باورند که هیئت داوران وضعیت شخصی پناهی را، که به مدت۱۴سال ممنوع الخر‌وج بوده،  در نظر گرفته اند . این گروه، با این وجود، توانایی کارگردان و کیفیت فیلم را نفی نمی کنند،

بسیاری، نخل طلای پناهی را نمادی از ایستادگی در برابر سرکوب می دانند و آزستایش از او برای ادامه راه فیلمسازی علیرغم ممنوعیت‌ها و فشارها و نیز  پا فشاری  دلاورانه  و سرشار از اراده ، باز نمی ایستند.

این فیلم در روز ده سپتامبر به روی پرده سینماها خواهد آمد.

«شهلا رستمی»